Als je geschiedenis beschrijft als een lineair gebeuren denk ik terug aan de geschiedenislessen die ik heb gekregen en geef. Voor mij één van de boeiendste lessen omdat het propvol zat met verhalen die tot de verbeelding spraken. Het leek wel een serie waarbij we telkens tot de volgende les moesten wachten om het vervolg te horen. Dit heeft waarschijnlijk veel te maken met de leerkrachten die ik voor de lessen geschiedenis had, het waren echte vertellers. Doe daar nog eens de verfilmingen bij over een aantal onderwerpen (300, Alexander, Troy, Shindler’s list,…) en je hebt het resultaat dat geschiedenis non- fictie is gekruid met fictie.
In de tekst “Hitler, tu connais pas” wordt er een verwijzing gemaakt naar het doel van geschiedenis voor de toekomst. Lessen trekken uit het verleden om zo dezelfde vergissingen niet te herhalen. Maar in hoeverre is dit zo? Alvorens we iets kunnen leren uit de geschiedenis moet we ons echt bewust zijn van wat er fout gelopen is, we moeten een oordeel uitspreken.
Als we werkelijk leren uit het verleden hoe kan het bijvoorbeeld dan dat verschillende alleenheersers met totalitaire regimes elkaar, bij wijze van spreken, hebben opgevolgd. Ik hoef zover niet terug te gaan in de tijd om enkele voorbeelden bij elkaar te rapen. Denk maar aan de geschiedenis in Duitsland, China, Cuba, Noord- Korea en Rusland.
De eeuwige terugkeer van der dingen zoals Nietzsche het zag heeft dan weer als voordeel dat we alles ook effectief meemaken, we kunnen dus wel degelijk een oordeel uitspreken. Maar als we deze theorie moeten volgen zijn we met dit oordeel weinig een heeft de geschiedenis dus volkomen geen nut meer.
Volgens mij ligt de verantwoordelijkheid bij de historicus. Hij/zij moet de essentie uit de geschiedenis verzamelen en dit overbrengen. Deze verantwoordelijkheid moet deels gedragen worden door “de gewone mens”, daarmee bedoel ik de niet- historicus, die kritisch kijkt naar de geschiedenis om zo het werkelijke verleden te zien. Het gaat hem over het weten door welke bril jij en de schrijver kijkt en zo de werkelijkheid bij elkaar te puzzelen.
M. REYNEBEAU, Het nut van het verleden, Lannoo, Tielt, 2006, P101
B WYDOOGHE, Introductie: L.F. Celine versus M. Kundera, 2, Katho, Kortrijk, 2009
Even een paradox ter discussie op je fijne tekst.
BeantwoordenVerwijderenJe schrijft: "als we de theorie van de eeuwige terugkeer volgen, heeft geschiedenis geen nut meer..." Net wel zou ik zeggen: dan wordt de toekomst voorspelbaar, dan kun je leren uit het verleden. Of die toekomst bij te sturen is of gedetermineerd is, dat is de vraag.
Als daarentegen elk moment in de geschiedenis uniek is, dan is het verleden toch een vreemd land, een exotische ervaring waar je in het heden weinig mee bent, omdat je het met niets kan vergelijken en je er niets kan uit leren.
Laat maar horen wat je zelf denkt.
Ik had dit geschreven vanuit het perspectief waarbij geschiedenis bekeken kan worden als een cirkelbeweging. Als je deze denkwijze volgt ligt volgens mij de toekomst reeds op voorhand vast. We kunnen dus m.a.w. wel leren uit het verleden, maar dit heeft geen nut meer aangezien de toekomst reeds gedetermineerd is.
BeantwoordenVerwijderenAls we de geschiedenis daarentegen als een lineair gegeven beschouwen kunnen we dit wel. Het is niet omdat het rechtlijnig is dat we niet kunnen terugkijken. Dit terugkijken vraagt wel een attitudewijziging. Het verleden niet louter bekijken als een vreemd land, maar als een instrument voor het heden. We kunnen op deze manier fouten die we in het verleden maakten verhinderen en lessen trekken uit wat er gebeurt is.
Vandaar leg ik ook de nadruk op het attitudewijziging van de historicus. Het verleden mag niet bekeken worden als een verhalenreeks van 1000 en 1 nacht bij wijze van spreken. Essentiële elementen moeten gefilterd worden en ‘vertaald’ naar de hedendaagse maatschappij.